#dajprawokulturze

DYREKTYWA O PRAWIE AUTORSKIM NA JEDNOLITYM RYNKU CYFROWYM

Dyrektywa w sprawie praw autorskich i pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym
(tzw. Dyrektywa DSM) została przyjęta przez Parlament Europejski 17 kwietnia 2019 roku.

Obecnie trwa proces wdrożenia zapisów Dyrektywy DSM do polskiego prawa. Projekt zmiany Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych został przygotowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i opublikowany 10 stycznia 2023 roku.

https://legislacja.rcl.gov.pl/docs/2/12360954/12888011/12888012/dokument599316.pdf

Na ostatnim etapie przygotowania projektu, już po zakończeniu konsultacji społecznych, w projekcie pojawił się nagle zapis, wprowadzający zmianę w systemie rozliczeń na rynku muzycznym, który może mieć bardzo niekorzystne konsekwencje dla całego środowiska muzycznego w Polsce. Wprowadzenie tego zapisu pozbawi artystów wykonawców prawa do negocjowania wynagrodzenia za wykorzystanie swojej muzyki w serwisach streamingowych w ramach swoich umów fonograficznych. Tantiemy z tytułu streamingu artyści mieliby bowiem otrzymywać wyłącznie za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania, co wiąże się nie tylko z dużymi opóźnieniami, ale przede wszystkim z pomniejszeniem należnej kwoty (ustawowo określonej) o opłatę administracyjną tejże organizacji.

Apelując o wyłączenie tego zapisu z projektu implementacji Dyrektywy DSM podnosimy dodatkowo, że:

· nie została przeprowadzona żadna ocena wpływu takiego zapisu na lokalny rynek muzyczny, nie ma też żadnych dowodów na jego skuteczność;
· Dyrektywa DSM nie obejmuje swoim zakresem treści zaproponowanej regulacji i nie powinna być rozpatrywana w ramach projektu zmian Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w procesie implementacji tej dyrektywy.

Więcej na ten temat Fakty i Mity

O Dyrektywie DSM

Dyrektywa ma na celu wprowadzenie jednolitych wytycznych dotyczących ochrony prawa autorskiego na rynku cyfrowym. Potwierdza obowiązek negocjowania ze środowiskami twórczymi warunków wykorzystywania treści kreatywnych.

Zapewni to równość twórców i bezpieczeństwo ich twórczości bez względu na wykorzystywane pola eksploatacji. Jednocześnie wprowadzi jasne i wspólne zasady wynagradzania twórców, w miejsce dowolności i uznaniowości w tym zakresie.

Z powodów przede wszystkim finansowych i biznesowych niektóre platformy, wykorzystujące materiały zamieszczane przez użytkowników, unikały takiego obowiązku, powołując się na zapisy o ograniczeniu odpowiedzialności za świadczenie usług przechowywania danych (ang. hosting lub storage).

Dyrektywa DSM uniemożliwia dalsze korzystanie z poprzedniej niejasnej interpretacji prawa, prowadzącej do zaniżania wartości muzyki i innych chronionych treści w internecie, zwanej value gap.

STREAMING

Streaming: podstawowy kanał dystrybucji muzyki, który zastępuje sprzedaż fizyczną

Streaming zyskuje coraz większą popularność, zarówno na świecie, jak i w Polsce. Ze tej formy korzysta już zdecydowana większość fanów muzyki. Według raportu IFPI „Engaging with Music 2022”, ze streamingu wideo w Polsce korzysta już blisko 89% badanych (82% globalnie) a ze streaming audio 61% (74% globalnie).

Streaming odpowiedzialny jest także za większość przychodów rynku muzycznego. Dzieje się tak m.in. dlatego, że z płatnych serwisów subskrypcyjnych audio korzysta coraz więcej osób – w Polsce to już 30% wszystkich użytkowników muzyki a globalnie ponad 46%.

Rosnące przychodu ze streamingu przekładają się na wzrost zarobków artystów wykonawców. Od 2017 r. o 120% wzrosła liczba artystów, których katalog na Spotify generował tantiemy powyżej 50 tys. dolarów (źródło: Spotify Loud and Clear 2022). Co także warte podkreślenia, w latach 2015-2019 wzrost udziału artystów w przychodach ze sprzedaży muzyki był większy niż ten przypisany do wytwórni (źródło: IFPI).

Rosnące przychody artystów wykonawców to także zasługa cyfryzacji która przyniosła wysoką konkurencyjność rynku muzycznego. Obecnie każdy artysta może wejść na rynek praktycznie bez żadnych przeszkód i ma do dyspozycji ogromną ofertę w zakresie wsparcia swoich działań artystycznych, jak i dystrybucji samej muzyki. Dzięki rozwojowi cyfrowego rynku muzycznego artyści mają dziś pełną dowolność wyboru formy i zakresu współpracy z wytwórniami, dystrybutorami i serwisami muzycznymi.

Od wysokości zaangażowania, ryzyka finansowego i formy przyjętej współpracy z wytwórnią lub dystrybutorem zależy wysokość wypłacanych artystom tantiem i może wynosić od 15 do nawet 90% przychodu ze streamingu.

Dzisiaj w sektorze muzycznym to artyści wybierają z kim i jak chcą pracować, a mnogość wytwórni na polskim rynku świadczy o tym, że muzycy chętnie i często decydują się na współpracę z nimi, jako że dla muzyków wytwórnie są naturalnymi i pożądanymi partnerami.

FAKTY i MITY

Nowe zapisy w prawie autorskim związane ze zmianą sposobu wynagradzania artystów wykonawców z tytułu streamingu

Czy obecnie artyści wykonawcy otrzymują wynagrodzenie z tytułu streamingu muzyki?

TAK, na podstawie indywidualnie negocjowanych kontraktów fonograficznych i, jak pokazują statystki rynkowe, wynagrodzenie artystów z tego tytułu rośnie systematycznie i znacznie szybciej niż wynagrodzenia innych uczestników rynku, np. wytwórni.

Czy wynagrodzenie na rzecz artystów wypłacane jest za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania?

NIE, podobnie jak wynagrodzenia z tytułu sprzedaży muzyki w innych formach (np. płyt CD), które także nie jest wypłacane za pośrednictwem ozz

Jaki jest więc cel akcji „Sprawiedliwa muzyka”?

Organizacje Zbiorowego Zarządzania artystów wykonawców wnioskowały o wprowadzenie do projektu implementacji następujących zapisów:

Art. 86¹.

1. Artyści wykonawcy utworu muzycznego lub słowno-muzycznego są uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.

2. Korzystający z utworu muzycznego lub słowno-muzycznego wypłaca wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1, za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań.

Zapisy, które są popierane w ramach akcji „Sprawiedliwa muzyka”, jednoznacznie wskazują, że prawo do tego wynagrodzenia z tytułu streamingu miałoby być niezbywalne, tzn. że artysta nie mógłby go przenieść na żaden inny podmiot oraz że OZZ zostają wskazane jako jedyny podmiot uprawniony do pobierania wynagrodzenia dla artystów wykonawców z tytuł streamingu muzyki.

Celem akcji jest więc przejęcie wynagrodzeń z tytułu streamingu przez organizacje zbiorowego zarządzania artystów wykonawców. W praktyce może oznaczać to, że artyści nie będą otrzymywali wynagrodzenia za streaming z tytułu podpisanych kontraktów fonograficznych, nie będą też mogli negocjować swoich stawek, a wynagrodzenie dla nich będzie określone ustawowo i będzie równe dla wszystkich, niezależne od dorobku artystycznego czy stopnia zaangażowania artysty.

Czy takie rozwiązanie będzie sprawiedliwsze niż funkcjonujące obecnie?

Brakuje jakichkolwiek szczegółów dotyczących propozycji sposobu naliczania i podziału tantiem z tego tytułu przez OZZ. Nie wiadomo więc, w jakiej będą wysokości, jak zostaną podzielone ani w jakim czasie zostaną wypłacone. Jedno, co do czego możemy być pewni, to że zostaną one pomniejszone o koszty inkasa, czyli prowizję OZZ.

Jednak zgodnie z danymi przedstawianymi przez STOART, 52% wykonawców nie otrzymało żadnego wynagrodzenia za korzystanie z ich muzyki w Internecie, a co piąty otrzymał mniej niż 100 euro rocznie.

STOART prowadzi intensywną kampanię na rzecz przytoczonych wyżej zapisów, niemniej posługuje się danymi, które należy czytać w pełnym kontekście, by faktycznie zrozumieć, jak wygląda sytuacja na rynku muzycznym.

Po pierwsze, codziennie tylko w jednym serwisie streamingowym publikowanych jest 60 tys. utworów. Zatem oczywiste jest, że nie wszyscy artyści odnoszą na tyle duży sukces, by otrzymywać wynagrodzenie.

Po drugie, w przytoczonych powyżej badaniach, które zostały przeprowadzone w ramach kampanii „PayPerformers”, wzięło udział 5 800 badanych z 27 krajów, w tym 334 artystów z Polski, z czego 70% to muzycy instrumentaliści. Można przypuszczać, z dużym prawdopodobieństwem, że mamy tu do czynienia z muzykami sesyjnymi, których system wynagrodzeń nie jest związany z wysokością sprzedaży, więc oczywiste jest, że nie są objęci tymi rozliczeniami.

Czy to oznacza, że muzycy sesyjni nie otrzymują wynagrodzenia za swoją pracę?

Muzycy sesyjni są wynagradzani, jednak to wynagrodzenie nie jest zależne od poziomu sprzedaży danego utworu czy płyty. Oznacza to, że otrzymują jednorazową, wynegocjowaną stawkę i nie ma po ich stronie żadnego ryzyka inwestycyjnego związanego ze sprzedażą danej płyty.

Przykładowo: średnio muzyk sesyjny za nagranie jednej partii instrumentalnej do jednego utworu otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1 tys. zł. Przy 12 utworach na płycie ta kwota może wahać się od 10 do 12 tys. Muzyk sesyjny otrzymuje to wynagrodzenie od razu po nagraniu, jeszcze przed publikacją materiału. Jeśli wynagrodzenie jego powiązane byłoby z wysokością sprzedaży, musiałby czekać na osiągniecie odpowiedniego poziomu sprzedaży, a następnie jego rozliczenie. Dla zobrazowania: aby materiał przyniósł przychód ze streamingu na poziomie 12 tys. zł musiałby zostać odtworzony 2-3 mln razy.

W Europie wprowadzono już podobne zapisy, latem 2022 r. takie prawo zostało przyznane artystom w Belgii w związku z implementacją Dyrektywy.

Taki zapis faktycznie pojawił się podczas implementacji do prawa belgijskiego. I zdaniem praktycznie całego belgijskiego środowiska muzycznego – począwszy od niezależnych wytwórni, przez menedżerów artystów, po twórców muzyki wszelkiego rodzaju – uchwalone w czerwcu przez parlament prawo zagraża niedawnemu powrotowi belgijskiego rynku muzycznego do światowej czołówki i stawia krajową legislację w sprzeczności z prawem UE.

Ustawa została przyjęta pochopnie, nie tylko bez wypracowania drogi wdrożenia takiego rozwiązania, ale także bez jakiejkolwiek analizy skutków i odpowiedniej prawnej lub ekonomicznej oceny wpływu, jaki będzie miała na przyszłość społeczności muzycznej w Belgii.

Czy możliwe jest rozwiązanie problemu? Czy istnieje jakakolwiek szansa na większe wynagrodzenia z tytułu streamingu?

Bardzo wysoki próg zwrotu inwestycji w dystrybucji streamingowej jest dużym problemem rynku muzycznego i na pewno trzeba prowadzić wszelkie możliwe działania i prace prowadzące do zwiększenia efektywności finansowej tej przejmującej rynek formy dystrybucji.

Apelujemy jednak o rozwagę i niewprowadzanie „szybką ścieżką” do polskiego prawa zapisów, które rozmontują zasady, w oparciu o które rynek fonograficzny stabilnie rozwija się od lat. Prosimy o analizę ekonomiczną i prawną proponowanych rozwiązań i szeroką ocenę ich wpływu na rynek muzyczny w Polsce. Wydaje się bowiem, że faktycznym beneficjentem proponowanego zapisu będzie wyłącznie jeden podmiot – organizacja, która zarządzać będzie dodatkowym prawem wykonawców do wynagrodzenia z tytułu streamingu i odbędzie się to kosztem wszystkich innych graczy na rynku, w tym artystów wykonawców.

ROLA WYTWÓRNI

RYNEK MUZYCZNY

Konkurencja na dzisiejszym rynku muzycznym jest większa niż kiedykolwiek wcześniej. Każdy artysta może wejść na rynek praktycznie bez żadnych przeszkód i może skorzystać z ogromnej oferty, jeśli chodzi o nagranie i dystrybucję swojej muzyki. Ta bezprecedensowa dostępność daje ogromne możliwości. Jednak przy około 7 mln artystów korzystających z usług streamingu i 60 tys. utworów udostępnianych każdego dnia w samym tylko serwisie Spotify nie każdy artysta będzie w stanie utrzymać się ze streamingu, a dla wielu z nich przebicie się na rynku jest paradoksalnie trudniejsze.

PARTNERSTWO

W takiej sytuacji z pomocą przychodzą firmy fonograficzne. Decydując się na współpracę z wytwórnią fonograficzną, artysta otrzymuje wsparcie sprawnych i profesjonalnych zespołów, których zadaniem jest pomóc mu w osiągnięciu twórczego i komercyjnego sukcesu oraz budowaniu kariery. To od artysty zależy, jaką formę współpracy z wytwórnią płytową wybierze – od prostych umów dystrybucyjnych po ścisłą współpracę kreatywną i komercyjną.

INWESTYCJE

Firma fonograficzna to również ten element muzycznego ekosystemu, który inwestując w młode talenty jest największą siłą napędową całego rynku. Wytwórnie inwestują w profesjonalistów oraz infrastrukturę, dzięki czemu muzyki na świecie jest coraz więcej, odbiorcy mają do niej coraz szerszy i łatwiejszy dostęp, a artyści – większe szanse dotarcia do odbiorców.

SZANSE

Dzięki udoskonalaniu i przekształcaniu swojego biznesu firmy fonograficzne oferują artystom coraz większe możliwości. Wraz z rozwojem technologii, rosnącymi możliwościami środowiska cyfrowego i nowymi inwestycjami sektora fonograficznego zwiększają się również szanse na nowe źródła przychodów dla artystów: od usług streamingowych po metaverse czy np. muzykę w grach.

TRANSPARENTNOŚĆ

Wytwórnie fonograficzne zainwestowały dziesiątki milionów dolarów w swoje systemy informatyczne, aby uzyskać dostęp do bezprecedensowej liczby danych z cyfrowych serwisów muzycznych. Dzięki temu firmy fonograficzne oferują artystom transparentność w zarządzaniu oraz większy niż kiedykolwiek wcześniej wgląd w rynek, w tym dostęp do danych i analiz w czasie rzeczywistym za pośrednictwem nowoczesnych narzędzi internetowych.

KONKURENCYJNOŚĆ

Rozwój rynku i uczciwa konkurencja są korzystne dla całej społeczności muzycznej, oferując artystom i twórcom więcej możliwości. Istnieją wyraźne dowody na to, że wynagrodznie wypłacane artystom rosnie, a firmy fonograficzne wprowadzają zmiany w systemie rozliczeń, takie jak wyzerowanie nieodzyskanych zaliczek w przypadku artystów o długim stażu czy dzielenie się nieprzypisanymi do żadnych artystów dochodami, które spływają do wytwórni z serwisów cyfrowych. Państwo powinno wspierać konkurencyjny rynek, na którym artyści i ich partnerzy komercyjni mogą swobodnie rozwijać nowe relacje biznesowe, z korzyścią dla wszystkich stron i bez zbędnej ingerencji regulacji ustawowych.

Podstawowe dane o rynku muzycznym

Wytwórnie fonograficzne inwestują rocznie 5,8 mld dolarów w marketing i działalność artystyczną (źródło: IFPI).
W latach 2015-2019 wzrost udziału artystów w przychodach ze sprzedaży muzyki był większy niż ten przypisany do wytwórni (źródło: IFPI).
Ponad 60 tys. nowych utworów dodawanych jest każdego dnia w serwisie muzycznym Spotify (źródło: Spotify Stream On event 2021 via MBW).
Ponad 8 mln artystów zamieściło swoje utwory w serwisie Spotify (źródło: Spotify Loud and Clear 2022).
O 120% (od 2017 r.) wzrosła liczba artystów, których katalog na Spotify generował tantiemy powyżej 50 tys. dolarów (źródło: Spotify Loud and Clear 2022).
W serwisie Apple Music jest ponad 90 mln utworów i 30 tys. playlist (źródło: Apple marketing).

ARTYKUŁ 17

Artykuł 17 (dawny 13) jest częścią zaproponowanej przez Parlament Europejski dyrektywy dotyczącej praw autorskich i dotyczy tylko serwisów, które aktywnie wykorzystują i publikują treści zamieszczane przez ich użytkowników.

Jakie są cele Artykułu 17:

• Zawieranie przez platformy umów licencyjnych z właścicielami treści na ogólnie przyjętych uczciwych zasadach biznesowych.

• Przeniesienie na platformy odpowiedzialności za treści zamieszczane przez użytkowników.

WAŻNE

• Zapisy Artykułu 17 nie dotyczą użytkowników, którzy działają w internecie w celach handlowych.

• Zapewnia użytkownikom indywidualnym nieograniczony dostęp do legalnych utworów.

• Dyrektywa wprowadza dodatkowe wyjątki w zakresie prawa autorskiego, takie jak: encyklopedie online funkcjonujące na zasadach non-profit (np. Wikipedia), serwisy takie jak Dropbox, serwisy typu open source, sklepy internetowe sprzedające detalicznie towary fizyczne (np. Allegro), serwisy edukacyjne lub naukowe.

• W mocy pozostają dotychczasowe wyjątki w zakresie prawa autorskiego, więc niezagrożone pozostają: memy, demotywatory, parodie, analizy krytyczne i cytaty, przy czym autorzy będą mieli pewność, że ich działalność pozostaje w zgodzie z prawem.

• Dostawcy usług będą musieli zapewnić skuteczny i sprawny mechanizm składania skarg i dochodzenia roszczeń, w przypadku sporów. Jednocześnie państwa członkowskie dopilnują, aby użytkownicy mieli dostęp do sądu lub innego organu sądowego w celu dochodzenia prawa do korzystania z wyjątku lub ograniczenia praw autorskich.

• Artykuł 17 zobowiązuje do współpracy pomiędzy platformami i podmiotami praw, jeśli nie zawarto umów licencyjnych, czyli zapewnia, że platformy nie będą usuwały treści bez zgody właścicieli praw.

OBALAMY MITY O PRAWIE AUTORSKIM W INTERNECIE

VALUE GAP

CZYLI „LUKA” W PRZEPISACH PRAWNYCH

Value gap jest luką prawną, która powstała w wyniku wyprzedzenia regulacji prawnych przez nowe technologie. W tym przypadku chodzi o komercyjne wykorzystywanie na dużą skalę m.in. muzyki przez wielkie platformy cyfrowe.

HISTORYCZNE ROZWIĄZANIA

Przepisy, na które powołują się platformy zostały stworzone niemal dwie dekady temu na potrzeby małych, rozwijających się cyfrowych start-upów. W tamtych czasach przyjęto rozwiązanie kompromisowe, które pozwalało ograniczyć odpowiedzialność serwisów za zamieszczane w nich przez użytkowników materiały, pod warunkiem, że ich rola ograniczała się jedynie do biernego przechowywania danych. Te przepisy z 2002 roku są jednak dziś nadużywane przez koncerny technologiczne, które aktywnie wykorzystują, dystrybuują i monetyzują treści chronione prawem autorskim, a odpowiedzialnością za zamieszczone treści obarczają swoich użytkowników. W rzeczywistości natomiast platformy typu YouTube czy DailyMotion, nie świadczą, jak twierdzą, wyłącznie usług „hostingu” czy „przechowywania materiałów”, lecz aktywnie uczestniczą w prezentowaniu treści chronionych prawem autorskim i wykorzystują je w swoich serwisach. Powinny zatem na normalnych warunkach rynkowych licencjonować wykorzystanie muzyki.

BIZNES NA OGROMNĄ SKALĘ

Nagrania muzyczne są dziś dostępne online na wielką skalę. Odbiorcy mogą korzystać z ogromnego katalogu utworów (ponad 40 milionów nagrań) z każdego miejsca na świecie w dowolnym momencie (z listą serwisów muzycznych można się zapoznać na www.pro-music.org). Najpopularniejszym jednak źródłem muzyki pozostają wciąż wielkie platformy cyfrowe, z serwisami takimi jak np. YouTube, które opierają swoją działalność na treściach kreatywnych, zamieszczanych przez użytkowników. Wykorzystując nagrania muzyczne, które działają jak przyciągający internautów magnes, platformy te czerpią ogromne korzyści ekonomiczne, m.in. z reklam i kont premium, natomiast właścicielom praw do tych nagrań przekazują jednostronnie ustalone wynagrodzenie, niewspółmierne do realiów rynkowych. Problem, zwany z ang. value gap, polega na tym, że na skutek luki w przepisach prawa, nie ma obecnie sposobu, aby skutecznie skłonić te platformy do negocjowania normalnych warunków wykorzystania muzyki, do których muszą się stosować inne, autoryzowane serwisy, udostępniające muzykę.

PARTNERZY NA RYNKU I RÓWNE PRAWA

Brak równych szans i możliwości uczciwych negocjacji z tego typu platformami doprowadził do paradoksalnej sytuacji, w której niektóre serwisy oferujące muzykę na żądanie negocjują warunki licencji z właścicielami praw na ogólnie przyjętych zasadach biznesowych, podczas gdy inne – w tym giganty takie jak YouTube – powołują się na przywileje prawne i unikają negocjacji licencji. Wspomniana sytuacja nie pozwala na uczciwą konkurencję między istniejącymi serwisami oraz stwarza bariery dla nowych, starających się wejść ze swoją ofertą na rynek.

O NAS

#Daj prawo kulturze jest kampanią prowadzoną przez środowiska twórcze w obronie praw autorskich na rynku cyfrowym, wprowadzenia jednolitych zasad wynagradzania twórców i producentów muzycznych, zniesienia luki prawnej (value gap) pozwalającej dużym platformom cyfrowym na jednostronne narzucanie artystom i innym właścicielom praw zasad korzystania z ich treści.

Kampania wspiera działania Unii Europejskiej w zakresie Dyrektywy o prawach autorskich na jednolitym rynku cyfrowym, wyznaczającej kierunek zmian i ochrony praw autorskich, których celem jest znalezienie efektywnego sposobu ochrony twórczości i interesów właścicieli praw autorskich w sieci.